DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ: Kemik Doku ve Çeşitleri

Destek ve Hareket Sistemi

Canlı organizmaya desteklik sağlayan, vücudu koruyan ve hareket etmesine yardımcı olan sistem destek ve hareket sistemidir. Destek ve hareket sistemi kıkırdak, kemik ve kas dokudan oluşur.

İnsandaki iskelet yapıyı kemik ve kıkırdak doku oluşturur. Embriyo döneminde kıkırdak dokuda olan iskelet, kalsiyum karbonat, kalsiyum fosfor gibi mineral tuzların birikmesiyle kemikleşir. Fakat kulak, burun, eklem gibi kısımlarda kıkırdak özelliği korunur. Kemikler birbirlerine eklemler ile bağlıdır ve kaslarla sarılmıştır.

A. Kemik Doku ve Çeşitleri

Yetişkin bir insan iskeletinin ana yapısını canlı ve dinamik bir yapı olan kemik doku oluşturur. Kemik dokunun %20-25'i su, %30'u organik madde, %45-50'si inorganik maddeden oluşmaktadır. Kan damarları ve sinir hücreleri bakımından zengin olan kemik dokuda hücreler azınlıkta, hücreler arası maddeler çoğunluktadır. Kemik hücrelerine osteosit, ara maddeye osein denir. Osein hem organik hem inorganik maddelerden oluşur. Oseinin organik kısmını protein içerikli kallojen lifler oluştururken inorganik kısmını çok miktarda kalsiyum fosfat ve kalsiyum karbonat tuzları oluşturur. Oseinde az miktarda sodyum, magenzyum ve demir tuzları da bulunur. Ara madde kalsiyum bakımından doymuş olduğundan kemik dokusu serttir. Çocuklarda kemikler daha esnektir ve kırılmaya karşı dirençlidir. Yaşla birlikte kemik dokudaki mineral tuz miktarı arttığından kemik doku sertleşir ve kırılganlık artar. Kemik dokunun yoğun ara maddesi kemik hücreleri tarafından salgılanır.

Kemiklerin görevlerini genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kemikler vücuda şekil verir ve desteklik sağlar.
• Kas ve tendonların tutunma yüzeyini oluşturur.
• Merkezi sinir sistemi organları ile kalp ve akciğer gibi yaşamsal organları korur.
• Kaslarla birlikte vücudun hareketini sağlar.
• Kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi mineralleri depolar.
• Kemiklerin iç kısmında bulunan kemik iliği kan hücrelerinin yapımında görev alır.

--------------- Doku Yapısına Göre Kemik Çeşitleri: ---------------

Kemikler doku yapısan göre sıkı (sert) kemik doku ve süngerimsi kemik doku olmak üzere iki grupta incelenir.

Sıkı kemik doku:
Kemiklerin en dış tabakasıdır. Sıkı kemik doku kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat ve magenzyum fosfatın birikmesinden dolayı sert bir yapıya sahiptir. Uzun kemiklerin gövdesinde ve baş kısmındaki süngerimsi kemiğin üzerinde, diğer kemik çeşitlerinin ise dış yüzeyinde yer alır. Sıkı kemiklerde kan damarları ve sinirlerin geçmesini sağlayan Havers kanalları bulunur. Havers kanallarını birbirine bağlayan yan kanllar da Volkmann kanalları adını alır.

Havers kanallarının etrafı iç içe geçmiş daireler şeklinde sıralanmış lamelli yapıya sahiptir. Lamellerin birleşme yerlerinde bulunan kemik hücreleri, sitoplazmik uzantılarla hem birbirlerine hem de havers kanallarına bağlıdır. Gereksinim duyulan besin ve oksijen kanallardaki kan damarlarından sağlanırken atık ürünler de aynı yolla kana verilir.

Süngerimsi kemik doku:
Uzun kemiklerin başlarında, diğer kemiklerin iç kısımlarında gözenkli bir yapı olarak bulunur. Sıkı kemiğe oranla daha yumuşaktır. Süngerimsi kemik dokunun arasındaki boşlukları kırmızı kemik iliği doldurur. Kırmızı kemik iliğinde kan hücreleri üretilir.

--------------- Şekline Göre Kemik Çeşitleri: ---------------

Kemikler şekillerine göre uzun, kısa, yassı ve düzensiz olmak üzere dört çeşittir.

Tüm kemiklerin dış yüzeyinde periost denilen kemik zarı bulunur. Periost, bağ dokudan oluşur ve kemik dokuda bulunan kanlları ile ilişkilidir. Zengin kan damarlarına sahip olan periost kemiğin beslenmesini, onarımını ve kalınlaşmasını sağlar.

Uzun kemikler:
Kolda pazu, dirsek, ön kol kemiği; bacakta uyluk, baldır ve kaval kemiği uzun kemiktir. Bu kemiklerin iki ucundaki şişkin kısımlara baş bölgesi, ortada kalan kısma gövde bölgesi denir. Uzun kemiklerin baş kısmındaki süngerimsi kemiğin boşluklarını kırmızı kemik iliği doldururken gövdesinde bulunan kanal şeklindeki boşlukta sarı kemik iliği bulunur. Uzun kemiklerin başı ile gövdesi arasında kemiklerin boyuna uzamasını sağlayan ve kıkırdak dokudan oluşan bir tabaka bulunur. Bu tabaka ergenlik dönemi tamamlandığında kemikleşir ve kemiklerde boyca uzama durur.

Yassı kemikler:
Kürek kemiği, kafatası kemiği, kalça kemiği, göğüs kemiği, kaburga kemikleri yassı kemik yapısına sahiptir.

Kısa kemikler:
El ve ayak bileklerindeki kemikler kısa kemiktir.

Düzensiz kemikler:
Belli bir şekli olmayan kemiklerdir. Örneğin, yüzdeki bazı kemikler ve omurlar düzensiz şekilli kemikler olarak adlandırılır.