Böbrek Üstü Bezleri

D. Böbrek Üstü Bezleri

Her iki böbreğin üst tarafında zengin kan damarlarına sahip bezlerdir. Bu bezler, dışta kabuk (korteks), içte öz (medulla) bölgesi olmak üzere iki kısımdan oluşur.
                         


---1. Öz bölgesi:---
Böbrek üstü bezlerinin öz bölgesinden iki hormon salgılanır. Bunlar adrenalin (epinefrin) ve noradrenalindir (norepinefrin).

Adrenalin:
Bu hormonun kandaki miktarı heyecan, korku gibi durumlarda artar. Bu nedenle stres hormonu olarak da bilinir. Stresli durumlarda sempatik sinirlerin etkisi ile öz bölgesi uyarılır. Kan basıncı artar, kalp atışı hızlanır. Kas ve karaciğerdeki glikojenin glikoza dönüşümü hızlanır. Karaciğerdeki glikoz kana geçerek kandaki glikoz miktarının artmasına neden olur. Kan damarları genişler, göz bebekleri büyür, saç ve deri diplerindeki kasların kasılmasıyla tüyler dikleşir, soluk alıp verme hızlanır. Beyne giden kan oranı ve yorgunluğa karşı diren artar. Kanın pıhtılaşma süresi kısalır. Derideki kılcal damarlar büzülür. Korktuğumuzda rengimizin sararması bu sebeptendir.

Noradrenalin:
Kılcal damarları daraltarak kan basıncını arttırır. Yüksek tansiyon ve kalp rahatsızlığı olan insanlara ani haberler verildiğinde adrenalin ve noradrenalin oranı artacağından kalp krizi, beyin kanaması, felç gibi olumsuzlukların ortaya çıkma riski artar.

---2. Kabuk bölgesi:---
Böbrek üstü bezlerinin kabuk bölgesinden aldosteron, kortizol ve eşey hormonları salgılanır.

Aldosteron:
Böbreklerden Na+ ve Cl- iyonlarının geri emilimini, K+ iyonunun idrarla dışarı atılmasını sağlar. Böylece hücre içi ve hücre dışı sıvıların iyon derişimini düzenler. Aldosteron yeterli salgılanmazsa vücut sıvısının su ve iyon dengesi bozulur. Deri rengi koyulaşır ve tunç rengini alır. Kaslar zayıflar, kan basıncı azalır ve kanın asitlik oranı artar. Bu hastalığa, Addison hastalığı denir. Aldosteron fazla salgılanırsa kan basıncı artar. Kas zayıflığı oluşur.

Kortizol:
Protein, yağ ve karbonhidrat metabolizmasını düzenler. Protein ve yağ yakımını hızlandırarak kanda amino asit ve yağ asidi miktarını arttırır. Karaciğerde amino asit ve yağ asitlerinin glikoza dönüşümünü hızlandırır. Kanda glikoz miktarını yükseltir. Bağışıklık sistemini baskılayıcı etkisi vardır. Kortizol yaralanma, enfeksiyon, alerji durumlarında tedavi amaçlı kullanılır.

Eşey hormonları:
Genel olarak erkeklerde testislerden salgılanan testosteron hormonu, erkek ve dişinin böbrek üstü bezi kabuk bölgesinden de salgılanır. Erkeklerde fazla salgılanması ergenliğe normalden önce ulaşılmasını sağlar. Dişilerde ise bazı erkeksi özelliklerin ortaya çıkmasına neden olur. Sakal çıkar, ses kalınlaşır ve rahim körelir. Böbrek üstü bezlerinin kabuk bölgesinden, az miktarda dişilere özgü yumurtalık hormonları olan östrojen ve progesteron da üretilmektedir.